Η ΧΙΟΣ ΣΕ 4 ΒΙΒΛΙΑ

Η Χίος μέσα σε 4 σύγχρονα βιβλία

Το καλύτερο δώρο λένε είναι το βιβλίο. Σπεύδω λοιπόν, μέρες που είναι, να προτείνω 4 βιβλία, από αυτά που διάβασα το 2013. «Λόγια φτερά», του Χ. Χωμενιδη, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ - «Η ΦΛΟΓΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» του david brewer, εκδόσεις ενάλιος. – «Άγιοι και Δαίμονες» του Γ Καλπούζου, εκδόσεις Μεταίμιο και «Ανεμώλια» του Ι Ζουργου εκδόσεις Πατάκη.  Τα βιβλία έχουν ένα κοινό σημείο, αν και αρχικά  φαίνονται άσχετα μεταξύ τους.  Αναφέρονται στην Χίο και τα δύο από αυτά έχουν σχέση με τον Όμηρο.  

 Ας αρχίσουμε από το πιο παλιό. ανάλογα με το περιεχόμενό του. «Τα λόγια φτερά» είναι η αφήγηση της ζωής του αοιδού Τήνελλου, ο οποίος νοιώθοντας ότι ήρθε η μέρα να αποχαιρετήσει τον μάταιο αυτό κόσμο εξιστορεί στον ανιψιό του τη ζωή του. Σε κάποια στιγμή λοιπόν της πολυτάραχης αυτής ζωής του, ο καταφερτζής αοιδός βρέθηκε στην Θράκη. Εκεί ένας τοπικός βασιλιάς ήθελε να τον παντρέψει με την κατά πολύ μικρότερη του κόρη η οποία όμως αγαπούσε άλλον και αυτοκτόνησε λίγο πριν το γάμο. Κυνηγημένος από τις τύψεις του ο Τήνελλος περιπλανήθηκε στο δάσος και στα βουνά όπου συνάντησε έναν μεσήλικα, δεμένο σε ένα δένδρο και τραυματισμένο πολύ άσχημα. Αποφάσισε να τον βοηθήσει να ζήσει ώστε να εξιλεωθεί για την αυτοκτονία της μικρής βασιλοπούλας. Όπως αποδείχθηκε ο άνδρας ήταν Χιώτης έμπορος που ανέβηκε στην Θράκη για εμπόριο και τον έλεγαν Κάρδαμο. Όταν όμως πούλησε τα εμπορεύματά του, ο μικρός γιός του που τον συνόδευε για να μάθει τη τέχνη συνωμότησε με τους δούλους τον χτύπησε και τον έδεσε στο δένδρο για να του πάρει τα χρήματα. Ο ήρωας σήκωνε τον Κάρδαμο στους ώμους του και τον φρόντιζε μέχρι που έγινε καλά. Ο Χιώτης έμπορος για να του ανταποδώσει το καλό έγινε ο «μάνατζερ» του αν και δεν του άρεσε το τραγούσι και η φωνή του Τήνελλου και έτσι, μέχρι να επιστρέψουν στα μέρη τους. (Μ. Ασία) έβγαλαν καλά χρήματα αφού ο ήρωας μας ήταν καλός αοιδός. Φτάνοντας στο λιμάνι απέναντι από τη Χίο, ο Κάρδαμος ξέχασε ότι ο αοιδός ήταν ο σωτήρας του και σε συνεννόηση με τον πλοίαρχο του πλοίου πέταξαν τον αοιδό στην θάλασσα για να του πάρουν το σεντούκι με τα χρήματα. Δεν τιμάει βέβαια η ιστορία αυτή τους Χιώτες εμπόρους αλλά …

Στο βιβλίο «Η ΦΛΟΓΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» του david brewer, εκδόσεις «ενάλιος» γίνεται λόγος για τον αγώνα των Ελλήνων για Εθνική Ανεξαρτησία και περιγράφει την προσπάθεια των Ελλήνων από το 1821 έως το 1833. Ένα κεφάλαιο του είναι αφιερωμένο στη Χίο. Σύμφωνα λοιπόν με τον συγγραφέα, η Χίος είναι το πιο ευλογημένο από την καλή τύχη, κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.  Οι Χιώτες είχαν πλουτίσει με το εμπόριο και πλούσιοι Χιώτες ήταν εμπορικοί αντιπρόσωποι σε μεγάλες πόλεις όπως: Μασσαλία, Οδησσός, Μόσχα, Αλεξάνδρεια. Το νησί εκτός των άλλων έβγαζε: βαμβάκι, μετάξι, κίτρα, των οπίων τα άνθη μπορούσε κανείς να τα μυρίσει από πέντε μίλια μακριά στην θάλασσα και φυσικά μαστίχα που η παραγωγή της Μαστίχας τότε ήτανε πάνω από 50 τόνους Η τουρκική παρουσία  στην Χίο ήταν ελάχιστη. Υπήρχε ένας διοικητής, ένας δικαστής και μερικές εκατοντάδες στρατιώτες. Η πολιτική εξουσία ήταν στα χέρια των δημογερόντων. Οι φόροι ήταν ελάχιστοι. Υπήρχε ελεύθερο σχολείο και νοσοκομείο για διακόσους ασθενείς, ειδικά νοσοκομεία για λεπρούς και για ασθενείς από πανούκλα. Έτσι η Χίος ήταν ένα μέρος όπου οι κάτοικοι του ήταν ευτυχισμένοι και χαρακτηρίστηκα αναφέρει ο συγγραφέας μία φράση ενός επισκέπτη του νησιού «ότι αν δεις έναν Χιώτη σοβαρό είναι σαν να δεις ένα πράσινο άλογο». Όσο αναφορά τις γυναίκες είναι αθώες χωρίς να είναι ντροπαλές, βάφουν τα φρύδια τους ποτέ τα μαγουλά τους και φοράνε κοντές  ροζ πράσινες και άσπρες ενδυμασίες. Στις σελίδες 190 έως 202 περιγράφει την εξέγερση των κατοίκων της Χίου και ότι ακολούθησε. Γίνεται λόγος για την σφαγή της Χίου, για τον τρόπο που κρυβόταν οι Έλληνες και το πώς σταματούσαν το κλάμα των μικρών παιδιών για να μην τους βρουν οι Τούρκοι, για το ότι οι Τούρκοι κάτοικοι της Χίου  προστάτεψαν σε ορισμένες περιπτώσεις τους Έλληνες φίλους τους από την οργή των στρατιωτών αλλά και για τεχνάσματα των Τούρκων που έψηναν κρέας πάνω από πιθανές κρυψώνες ώστε οι πεινασμένοι Έλληνες να βγουν έξω. Ενώ αναφέρονται και περιστατικά που διασώθηκαν στόμα με στόμα. Το κεφάλαιο τελειώνει με τις συνέπειες που είχε η καταστροφή της Χίου και στην εξωτερική πολιτική αφού είχε μεγάλο αντίκτυπο στην Ευρώπη και η δυσφορία των ξένων εκφράσθηκε με πολλούς τρόπους από τον Υπουργό Εξωτερικών της Αγγλίας και τον Γάλλο Ζωγράφο Ντελακρουά μέχρι τους απλούς πολίτες.

Για το ίδιο θέμα την επανάσταση του 1821 και η μάχη της Χίου αναφέρονται και στο τρίτο βιβλίο: «Άγιοι και Δαίμονες» του Καλπούζου, εκδόσεις Μεταίχμιο.  Το βιβλίο επεκτείνεται από  το 1808 ως το 1831. Καθημερινή ζωή την εποχή εκείνη, έρωτες, δυνατές φιλίες των ηρώων και πολλοί τόποι. Ένας τόπος πλοκής  είναι και η  Χίος, όπου ο ήρωας φτάνει παραμονές της επανάστασης και περιγράφει τις μέρες  του ξεσηκωμού. Κάνει λόγο για τη κατάληψη του Φρουρίου και με παραστατικό τρόπο περιγράφει τις μάχες στην Παναγία Τουρλωτή και πλατεία Βουνακίου.

Τέλος το τελευταίο βιβλίο Τα Ανεμώλια του Ισίδωρου Ζούργου, εκδόσεις Πατάκη,  μιλάει για το ταξίδι 4 ανδρών φίλων από τα παιδικά τους χρόνια που αποφασίζουν να τα παρατήσουν όλα και να αποδράσουν μ ένα σκάφος. Το ταξίδι τους τελειώνει στα Καρδάμυλα της Χίου όπου πεθαίνει ο ένας από αυτούς και οι άλλοι επιστρέφουν στα σπίτια τους. Ανεμώλια στη γλώσσα του Ομήρου είναι τα λόγια του ανέμου, τα μάταια, τα ανώφελα.